Jak to jest, że niekiedy dziecko rodzi się z jasnymi włosami, w czasie gdy jego rodzice są brunetami? Odpowiedź na to pytanie niesie genetyka. To ona jest odpowiedzialna za dziedziczenie poszczególnych cech jak chociażby kolor oczu dziecka, czy jego karnacja. Za co jeszcze ona odpowiada?
Ile genów dziedziczymy?
Każdy człowiek posiada 46 chromosomów, które są łączone w 23 pary genów. To właśnie w nich zawierają się wszystkie informacje, które determinują nasz wygląd, ale także poszczególne cechy charakteru, jak też tendencje do chorób.
Każda para chromosomów zawiera jeden gen ze strony matki oraz jeden ze strony ojca. Jednakże dziecko nigdy nie jest w połowie podobne do jednego rodzica. Nie dzieje się tak bez przyczyny. Zostało to odkryte już w drugiej połowie XIX wieku przez Gregora Mendla.
Austriacki przyrodnik odkrył reguły, jakie obowiązują w dziedziczeniu cech nie tylko wśród ludzi, ale także w całym świecie natury. Jego badania nad krzyżowaniem się roślin, w tym grochu zwyczajnego, zaowocowały odkryciem, dlaczego niektóre cechy mają „pierwszeństwo”, a inne pozostają bierne. Gregor Mendel podzielił więc geny na recesywne oraz dominujące.
Jakie geny mają „pierwszeństwo”?
Jak już wspomnieliśmy, każda para genów posiada jeden chromosom od matki, a jeden od ojca. Każdy z nich może zaś być albo recesywny, albo dominujący. Ich rodzaj determinuje wykształcenie się jednych, a nie drugich cech.
Jeżeli w parze chromosomów mamy gen dominujący, odpowiedzialny za ciemne włosy oraz gen recesywny, który odpowiada za jasne, dziecko będzie miało najprawdopodobniej włosy ciemne. Jednakże nie zapominajmy o materiale genetycznym, który dziedziczymy także od swoich przodków.
Może zdarzyć się sytuacja, że niektóre geny recesywne były dziedziczone od kilku pokoleń. Jednakże były cały czas w ukryciu przez obecność genów dominujących. W przypadku kiedy mama dziecka będzie również posiadała dany gen, dziecko z urodzi się cechą, którą przekazał mu dziadek.
Geny dominujące oraz recesywne
Poszczególne cechy zawsze są przypisane konkretnym genom. Ich ujawnienie zależy zaś od połączenia chromosomów, jak i od cech dziedziczonych od pokoleń.
Geny dominujące odpowiadają przede wszystkim za:
- ciemne włosy
- ciemną karnację
- kręcone włosy
- grube wargi
- długie rzęsy
- ciemny kolor oczu
Geny recesywne z kolei niosą ze sobą przeciwstawne cechy. Analogicznie odpowiadają więc za:
- jasne włosy
- jasną karnację
- proste włosy
- wąskie wargi
- krótkie rzęsy
- jasny kolor oczu
Jeżeli więc jeden rodziców posiadają dwa dominujące geny ciemnych włosów, dziecko nie może urodzić blondynem. Zdarza się jednak, że posiadamy zarówno gen recesywny, jak i dominujący. Dlatego jeżeli oboje rodziców mają ciemne włosy, kolor włosów dziecka może być jasny. Może tak się zdarzyć, jeżeli geny recesywne będą miały przewagę. Szanse na to wynoszą 25%.
Z kolei jasne włosy są efektem połączenia dwóch genów recesywnych. Dlatego też rodzice z blond włosami, nie wydadzą nigdy na świat bruneta, czy brunetki.
Co jeszcze dziedziczymy od naszych przodków?
Kolor oczu dziecka, czy też włosów nie są jedynymi cechami, które są dziedziczone. Jest to również inteligencja, podatność na choroby, a nawet osobowość. Na wiele jednak czynników ma wpływ także rozwój dziecka w danym środowisku.
Inteligencja
Dziedziczenie inteligencji nieraz już podzieliła grono naukowców. Przez bardzo długi czas utrzymywał się pogląd, że gen ten przekazuje nam wyłącznie matka. Jednakże do dzisiaj nie udało się udowodnić, że gen kodujący inteligencję jest zawarty w chromosomie X.
Z kolei badania przeprowadzone na bliźniakach jednojajowych dowiodły, że wychowywanie ich w skrajnie różnych środowiskach, nie wpłynęło znacząco na ich poziom inteligencji. Wyniki były zbieżne nawet w 76%!
Nie znamy do końca mechanizmu, który definiuje dziedziczenie inteligencji. Nie można jednak odrzucać wpływu środowiska oraz wychowania, które także nas kształtuje.
Podatność na choroby genetyczne
Niezmiernie rzadko zdarza się też, że oboje rodzice posiadają gen recesywny, wskutek czego pojawia się wada genetyczna. Jeżeli jednak już wcześniej w rodzinie ujawniła się choroba, istnieje ryzyko urodzenia chorego dziecka.
W przypadku gdy jeden z rodziców posiada wadliwy gen dominujący, ryzyko wzrasta do nawet 50%. Na szczęście zdarza się to rzadko.
zdjęcie: pixabay.com